Porcelanowe zdjęcia nagrobkowe jako forma upamiętnienia zmarłych pojawiły się w latach 60. XIX wieku. Aby takie zdjęcie mogło powstać potrzebna była fotografia zmarłego - zazwyczaj wykonywano jej reprodukcję zachowując oryginał. Następnie oddzielano od podłoża (papieru fotograficznego) warstwę z wizerunkiem zmarłego i przenoszono na porcelanową płytkę. Następna czynność to wypalanie w piecu. W wyniku działania wysokiej temperatury obraz wtapiał się w szkliwo i uzyskiwał trwałość. Niekiedy na otrzymanej porcelance dokonywano retuszu lub nakładano warstwę malarską (Józefa Rodziewiczówna) i ponownie wypalano.
Fotografie wiecznotrwałe - tym określeniem reklamowali w gazetach fotografowie zdjęcia wykonywane na porcelanie pod koniec XIX i na początku XX stulecia. J. Ustupski ogłaszał się m.in. w Kurierze Warszawskim: NA POMNIKI portrety wiecznotrwałe wykon. Ustupski, Nowy-Swiat 40. (1906, nr 47, dodatek poranny). W Kurjerze Litewskim nr 165 z 24 VII (6 VIII) 1910 reklamował się warszawski fotograf Stefan Weber:
                                     
 

Akcja

"Pomóż im
trwać wiecznie"

                            
       
              
                                                          Na stronie 2:              
Grekokatolicy i mennonici (2020)         
Weber w Sochaczewie i Starych Babicach (2019)         
Rodziewiczówna na Bródnie (2019)         
 
Cmentarz na Rossie  (2019)         

         
Porcelanowe zdjęcia nagrobkowe w Warszawie spotkać można na wielu nekropoliach, w tym katolickich (Powązki, Bródno, Wolski), protestanckich (cmentarz ewangelicko - augsburski
i ewangelicko-reformowany), również na cmentarzu prawosławnym, mariawickim i tatarskim.
Najstarsze znalezione datowanie na porcelanowym medalionie to rok 1897 (Stare Powązki, kw. 251, grób Władysława Stanowskiego,
autor nieznany)
Cmentarz Prawosławny, Cmentarz Tatarski,
Cmentarz Wolski, Powązki Wojskowe

Cmentarz Ewangelicko-Augsburski,
Cmentarz Ewangelicko-Reformowany


Stare Powązki

S. Weber
J. Rodziewiczówna
R. Fijałkowski

J. Kołakowski

A. Łakomski

inne firmy

2
Sygnatury na zdjęciach nagrobkowych: 

Stefan Weber
. Tylko niewielka część porcelanowych zdjęć nagrobkowych posiada sygnaturę firmy, w której zostały wykonane. Wśród tych, które mają sygnaturę, zdecydowanie najwięcej pochodzi z zakładu Stefana Webera. Na warszawskich cmentarzach pojawiły się na początku XX wieku (lub pod koniec XIX) i wytwarzane były jeszcze podczas II wojny światowej. Na Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim sygnatura Webera znajduje się na medalionie zmarłej w 1881 roku Natalii Hardt, a na Powązkach Wojskowych pochowanej w 1942 roku Marysi Klemens. W roku 1950 Stefan Weber został wyróżniony dyplomem uznania za 54 lata pracy zawodowej. Treść firmowych sygnatur świadczy o wielokrotnej zmianie lokalizacji:
S. Weber Warszawa. Erywańska 16.  
S. Weber Warszawa. Kredytowa 16.   (ulicę Erywańską po wycofaniu się Rosjan przemianowano w roku 1917 na Kredytową)
S. Weber Warszawa. Sienna 17.

S. Weber Warszawa. Królewska 9.
S. Weber Warszawa. Złota 5.
S. Weber Warszawa. Senatorska 8.
S. Weber Warszawa. Krak. Przedm. 63
Foto S. Weber Warszawa
Znaczna część porcelanek z zakładu Webera przetrwała w złym stanie, widać liczne odbarwienia i ubytki obrazu, niekiedy nastąpił całkowity zanik wizerunku portretowanej osoby.
Na Starych Powązkach autor tej strony odnalazł ok. 260 pocelanek sygnowanych przez Webera.
Józefa Rodziewiczówna (1858-1926). Wśród porcelanowych medalionów nagrobkowych, ze względu na swoje walory, to właśnie jej prace zasługują na szczególną uwagę. Naniesione na porcelanę zdjęcia były retuszowane i podmalowywane. Efektem pracy artystki były nie tyle zdjęcia, co malarskie miniatury na porcelanie. Artystka  podpisywała swoje porcelanki  J. Rodziewiczówna w Warszawie lub J. Rodziewiczówna-Rychard w Warszawie. Autor tej strony odnalazł na Starych Powązkach 57 porcelanek Rodziewiczówny i kolejnych 5 na Cmentarzu Prawosławnym przy ul. Wolskiej. Na tej drugiej nekropolii część sygnatur pisana jest cyrylicą. Jeden z powązkowskich medalionów,
na  pomniku Antoniego Jaxa-Kwiatkowskiego, ma datowanie - 1899. J. Rodziewiczówna była malarką porcelany - malowała również filiżanki, talerze i wazy.

Portret - kolorowana fotografia na porcelanie (ok. 1890?) na grobie Emilii Rodziewicz i jej córki Józefy Rodziewiczówny, Stare Powązki, kw. 48.
J. Kołakowski - Cmentarz Ewangelicko-Augsburski, Stare Powązki i Cmentarz Bródnowski, sygnatury J. Kołakowski Warszawa Młynarska 34, Art. Fot. J. Kołakowski Warszawa Młynarska 34,  J. Kołakowski Warszawa Towarowa 56 m 30,  J. Kołakowski Warszawa-Grochów Okuniewska 5. Ostatnie porcelanki wykonane zostały w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej.   
Ryszard Fijałkowski - zdjęcia nagrobkowe osób zmarłych pomiędzy rokiem 1890 a 1919, Stare Powązki, sygnatura R. Fijałkowski w Warszawie Bracka No 20. 
A. Łakomski - zdjęcia nagrobkowe osób pochowanych w latach 20. XX wieku. Stare Powązki i Cmentarz Ewangelicko-Augsburski, sygnatura
Art. Mal. A. Łakomski Warszawa
Aleje Jerozolimskie Nr. 23.
G. Maertz - sygnatura G. Maertz, Warszawa
I. Miniewska - sygnatura I. Miniewska
W. Kryszewski - sygnatura W. Kryszewski Warszawa ul. Złota 35
J. Ustupski - sygnatura J. Ustupski, J. Ustupski Warszawa Nowy Świat 40.    
A. Zieniewicz - sygnatura A. Zieniewicz
Zakład Ś-go Łukasza - sygnatura Zakład Ś-go Łukasza
Ignacy Dorabialski - właściciel zakładu przy ul. Niecałej 8, firma działała do roku 1926, sygnatura  I. Dorabialski - Warszawie
Zrzeszenie Kamieniarzy i Rzeźbiarzy - sygnatura Zrze. Kamieniarzy i Rzeźbiarzy.
autor nieznany - sygnatura SM 1897;  JR (prawdopodobnie J. Rodziewiczówna).
autor nieznany - sygnatura I.P.F. Rallo - Mestre

S
ygnatury zakładu fotograficznego:
Henryk Buchcar H. Buchcar. Zakład fotograficzny mieścił się przy ul. Chłodnej 58, działał w latach 1923-1940.
Karol Pęcherski - Karol Pęcherski.
Wstąpił do Cechu Fotografów w roku 1909. Portrecista Józefa Piłsudskiego i Ignacego Mościckiego. Prowadził zakład przy ul
. Nowy Świat 57, potem Mazowieckiej 2 w latach 1926-1944. Po wojnie fotografował zniszczoną Warszawę.
Henryk Prośniewski - Fot. Prośniewski Chłodna 17. Prowadził zakład fotograficzny przy ulicy Chłodnej do sierpnia 1944 r.
Jan Raczyński - J.Raczyński Varsovie.
Prowadził zakład fotograficzny przy Krakowskim Przedmieściu i Nowym Świecie do roku 1924.

Autorstwo i datowanie.
Autorstwo porcelanek nie jest sprawą jednoznaczną, ale można powiedzieć, że porcelanowe zdjęcia nagrobkowe mają kilku twórców, gdyż ich powstawanie przebiegało w kilku etapach. W wyjątkowych tylko przypadkach można wskazać fotografa, który wykonał pierwotne zdjęcie portretowe (Henryk Buchcar, Karol Pęcherski). Kolejny etap to przeniesienie wizerunku zmarłej osoby z oryginalnej fotografii na porcelanową płytkę i jego utrwalenie w procesie wypalania. Tego rodzaju działalnością zajmowali się m.in. Stefan Weber, Ryszard Fijałkowski, J. Kołakowski, co potwierdzali sygnaturą na wykonanych przez siebie pracach, zachowały się również ogłoszenia prasowe w których reklamowali oni swoje usługi. Niekiedy dochodzi jeszcze retuszowanie lub nanoszenie warstwy malarskiej na porcelanowy portret (Józefa Rodziewiczówna) i ponowne wypalanie.

Najczęściej, w odniesieniu do porcelanek sprzed 1945 roku, na poszczególnych etapach ich powstawania twórcy pozostają nieznani.
Datowanie porcelanek, określające zresztą pewien przedział czasowy, jest możliwe w przypadku, gdy posiadają one sygnaturę. Stefan Weber sygnował swoje prace nazwiskiem
i adresem zakładu. W roku 1917 zmieniono nazwę ulicy Erywańskiej na Kredytową, gdzie pod numerem 16 przez pewien czas siedzibę miał jego zakład. Na tej podstawie można wnioskować, które porcelanki (mające jeden z powyższych adresów) powstały przed 1917 rokiem, a które w tymże lub później.
W odniesieniu do większości porcelanek datowanie jest ryzykowne, można powiedzieć, że powstały wkrótce po pochówku, ale mogło to się wydarzyć wiele lat później.


Ciekawe strony i galerie:
Fotoporcelanki w Wolskich Regionaliach (obecnie z Cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego, w przyszłości również z pozostałych wolskich nekropolii):
   
Cmentarz Ewangelicko-Augsburski

Galeria porcelanek z Cmentarza Ewangelicko-Augsburskiego:
    Kotwice pamięci

Blog o nagrobnych porcelankach:
    Miały być wiecznotrwałe...
 
Wyszukiwanie grobów na Starych Powązkach, Cmentarzu Wojskowym na Powązkach i Cmentarzu Ewangelicko-Augsburskim:
   Grobonet
   
Mapy Urzędu m. st. Warszawy

Leksykon fotografów warszawskich 1845-1945:
   atelierwarszawskie.blogspot.com/


lwu@go2.pl